Obserwacje jêzykowe mog± doprowadziæ do uchwycenia ró¿nic w mowie poszczególnych grup spo³ecznych. Sprowadzaj± siê one do odmiennego s³ownictwa, którym siê pos³uguj± na co dzieñ. Tego rodzaju odrêbno¶ci jêzykowe zwi±zane z zawodem nosz± nazwê dialektów socjalnych, zawodowych lub ¶rodowiskowych. Gwary ¶rodowiskowe powstaj± i kszta³tuj± siê w ¶rodowiskach ludzi zwi±zanych ze sob± wspóln± prac± lub te¿ jak±kolwiek inn± dzia³alno¶ci±. Powstaj± na pod³o¿u jêzyka ogólnego. Istniej± wiêc przeró¿ne odmiany gwar ¶rodowiskowych ma³o lub zupe³nie niezrozumia³e w innych ¶rodowiskach. Charakterystycznym przyk³adem jest gwara szkolna zwana slangiem. W szkole uczniowie tworz± swój w³asny jêzyk, którego odrêbno¶æ polega przewa¿nie na operowaniu symbolami s³ownymi zastêpuj±cymi wyrazy i zwroty jêzyka ogólnego po to, aby ten jêzyk by³ zrozumia³y tylko w ich ¶rodowisku. Jêzyk ten ukszta³towa³ siê w atmosferze m³odzieñczej pomys³owo¶ci pe³nej humoru, a pos³ugiwanie siê nim jest wyrazem krytyczno - kpiarskiego stosunku do rzeczywisto¶ci. Reasumuj±c, nale¿y stwierdziæ, i¿ gwara uczniowska zapisa³a siê na sta³e w polskiej dialektologii. Spotykamy w niej bogat± synonimikê, wiele swoistych przeno¶ni, zwiêz³ych, dosadnych i szyderczych porównañ. Uczniowie powinni jednak pamiêtaæ o tym, ¿e gwara nie mo¿e byæ ¶rodkiem porozumiewania siê na terytorium ca³ej Polski i musz± podporz±dkowaæ siê ogólnopolskim normom poprawno¶ciowym.PRZEDMIOTY - JAKIE S¡ , TAKICH TRZEBA SIÊ UCZYÆ BIOLOGIA - biola. CHEMIA - chema, chemikalia, reakcja. FIZYKA - fiza, pranie mózgu, ekstradycja. GEOGRAFIA - gegra, gega, globus, agrobiznes, obie¿y¶wiat. GIMNASTYKA KOREKCYJNA - korek. HISTORIA - hista, histra, histeria, powrót do przesz³o¶ci. INFORMATYKA - infa, klikanie. JÊZYK ANGIELSKI - anglik, angol, angiel. JÊZYK NIEMIECKI - niemiec, dojczland, szwabski. JÊZYK POLSKI - polak. MATEMATYKA- matma, mata, majma, majza. MUZYKA - muza, muzyk. PLASTYKA - plasta. TECHNIKA - techna, techno. PRZYRODA - przyra. RELIGIA - rela, dotyk anio³a. WIEDZA O SPO£ECZEÑSTWIE - wos, wrzos, wiedza o samozag³adzie.
OCENY - NA JAKIE ZAS£U¯YSZ, TAKIE MASZ 6 - celuj±cy, fatamorgana, szócha, cel, ósmy cud ¶wiata, samotny bia³y ¿agiel. 5 - bardzo dobry, super, ekstra, cool, piêæ, pi±tak, szczyt niezdobyty. 4 - dobry, cztery, czwóra, wyspa szczê¶cia. 3 - norma, pañstwowo, trio, trója, ¶redniak, trójka, jako tako, trzy. 2 - mierka, mierniak, twix, pi±tak w lusterku, dwojka, lito¶ciwa, dwa. 1 - pa³a, lufa, bania, normalka, dynia, gol, ga³a, cha³a, bombka, fifka, bomba, kosa, baton, cwaja, flek, hak, bramka, baniak, chleb powszedni. Je¿eli przy ocenach s± minusy, to wtedy jest, np. trzy na szynach lub trzy z lejcami.
UCZEÑ - JAKI JEST, KA¯DY WIDZI BEZNADZIEJNY - dno, kaszana, siara, denny. CHUDY - szkielet, patyk, tyka, chodz±ca ¶mieræ, dr±gal, leszcz. DOBRY - kujon, prymus, dziobak, têga g³owa, obstukany, kumaty, kret, stukacz, pako, ryjówka, wafel, kreto-kujon. DZIA£ACZ - udzia³owiec, spo³ecznik, lizus. GADATLIWY - gadu³a, papla, nadajnik, radar, toæka. G£UPI - ciemniak, cio³ek, mato³, g³upol, tuman, trep, dupek, mu³, bezmózgowiec, ¶wir, pokopany, zielony. M¡DRY - ma olej w g³owie, ma g³owê na karku, nosi g³owê nie od parady. NAJLEPSZY - best, debe¶ciak, telegazeta, chodz±ca encyklopedia, globus. NIEMY¦L¡CY - ciê¿ka artyleria. NIEROZGARNIÊTY - czere¶niak, baton, ³om, pieñ, m±dry inaczej, cienias. NIE¦MIA£Y - drewniak, dzikus. OGOLONY - na pa³ê, na zapa³kê, ¿arówa, wpad³ pod kosiarkê. PILNY - kujon, dziêcio³, mol ksi±¿kowy. PRZYSTOJNY - macho, facet. SKAR¯¡CY - kabel, kapu¶, skar¿ypyta, kablarz. SPRYTNY - gagatek, zió³ko, omigus. TCHÓRZ - cykor, czajnik. TOWARZYSKI -luzak, cooler, w dechê. Z£Y - olewus, olewacz.
SZKOLNE I UCZNIOWSKIE BOISKO - scena ¶mierci. BIBLIOTEKA - bibla. BÓJKA - solo, solówka, zaduma, rozróba, ubaw, akcja. D£UGOPIS - lufka, pisa³o. DZIENNIK - ksiêga czarów. DZWONEK - budzik, zbawienie. EGZAMIN - s±d bo¿y. FRYZURA - fryz, szopa. G£OWA- makówka, ³eb, czerep, glaca, pustak. IDENDYFIKATOR SZKOLNY - kod kresowy, numer seryjny. KALKULATOR - liczyd³o. KARTKÓWKA - wypociny, przeczesywanie, apokalipsa, szybki numerek, wielkie zdziwko, zaskok. KLASA - klatka, cela, wiêzienie, gabinet tortur. KONIEC ROKU - raj na ziemi, amnestia. KONTROLA RODZICÓW - najazd, napad, inspekcja. LEKCJA - sajgon, wietnam, lejba, kazanie. OKULARY - bryle, patrza³y. PAPIER TOALETOWY - srajta¶ma. MAKIJA¯ - tapeta. NAUKA - mêczarnia, syzyfowa praca, piek³o na ziemi. PIENI¥DZE - szmal, kesz, kasiora, mamona, kasa. I KLASA - kociaki, koty, narybek. POKÓJ NAUCZYCIELSKI - sabat czarownic, ³ysa góra, dziupla, krematorium, magazyn, dom wampirów. POPIS - szpan. PUSTA MOWA - lanie wody. PRZERWA W NAUCE - laba. ROZMOWA Z PEDAGOGIEM - gadka, rozmowa w toku, zwierzania kontrolowane. SALA GIMNASTYCZNA - sala tortur. SZKOLNA SZATNIA - pomieszczenie z polgtamem. ¦CI¡GA - ostatnia deska ratunku, zakazany posi³ek. SZKO£A - buda, nora, schronisko, wiêzienie, piek³o, syf, cmentarz. ¦WIADECTWO - przepustka do wolno¶ci. ¦WIETLICA - ¶wietla. TOALETA - kibel, schron, pokój zwierzeñ, klozet. WAGARY - waksy, urlop, zajêcia w terminie, potajemny spacer. ZAKAZ - szlaban. ZAMIESZCZANIE - zadyma. ZEGAREK - wskaz, cebula. CO SIÊ ROBI W SZKOLE, KA¯DY DOSKONALE WIE BAÆ SIÊ - cykaæ, pêkaæ, wymiêkaæ, dr¿eæ, dygaæ. BIEC - zasuwaæ, uciekaæ, brykaæ. CHODZIÆ DO DYREKTORA - chodziæ na dywanik, na czarn± kawê. CZEKAÆ - czaiæ siê. DAÆ SIÊ NAPIÆ - daæ ³yka, daæ gula. DAÆ UGRY¬Æ - daæ gryza, dziabn±æ. DENERWOWAÆ SIÊ - je¿yæ siê, pieniæ siê. I¦Æ SOBIE - spadaæ, rwaæ zelówy, zwijaæ ¿agle, p³ywaæ, odpalaæ gumê, zje¿d¿aæ. KL¡Æ - rzucaæ miêsem, mówiæ ³acin±. K£AMAÆ - blefowaæ, ¶ciemniaæ, bujaæ, bajerowaæ, wciskaæ kit, rolowaæ. KOCHAÆ SIÊ W KIM¦ - bujaæ siê w kim¶, czuæ miêtê do kogo¶. MÓWIÆ - gadaæ, paplaæ, k³apaæ gêb±, nawijaæ, zasun±æ zamek, spu¶ciæ wodê. NIE UCZYÆ SIÊ - osi±¶æ, spocz±æ na laurach. NIE ZDAÆ DO NASTÊPNEJ KLASY - kiblowaæ, zimowaæ, dublowaæ, garowaæ, nocowaæ. ODPYTYWAÆ - robiæ pogrom, jeden z dziesiêciu, odstrza³, totolotek, pytanko. PATRZEÆ - lampiæ siê, gapiæ siê, wytrzeszczaæ ga³y. ¦CI¡GAÆ - zapuszczaæ ¿urawia, r¿n±æ, zrzynaæ, zjechaæ, spisywaæ, przepisywaæ. UBIERAÆ SIÊ KOLOROWO - wygl±daæ jak choinka, stroiæ siê w pawie piórka. UCIEKAÆ - zje¿d¿aæ, zwiewaæ, daæ nogê, znikaæ, zerwaæ. UCZYÆ SIÊ - kuæ, zakuwaæ, ryæ, wkuwaæ, obkuwaæ, obstukaæ. WYG£UPIAÆ SIÊ - ma³powaæ, zgrywaæ siê, udawaæ klauna. WYPYTYWAÆ - naci±gaæ na szczero¶æ. WYSTAWIANIE OCEN - s±d ostateczny. WPA¦Æ W K£OPOTY - popa¶æ w tarapaty, wdepn±æ w jak±¶ hecê. ZACZERWIENIÆ SIÊ - pu¶ciæ buraka, waln±æ ceg³ê, spaliæ raka. ZROZUMIEÆ - skapowaæ, zajarzyæ, zakumaæ, za³apaæ. ZROBIÆ BYLE JAK - odwaliæ, odfajkowaæ. ZG£UPIEÆ - co¶ mu siê przejêzyczy³o. ZDRADZIÆ TAJEMNICÊ - rozpakowaæ przed kim¶ walizki. UDERZYÆ PO G£OWIE OGOLONEGO - daæ na porost. |